Niewypłacalność stanowi częste remedium na nadmierne zadłużenie. „W latach 1800-2009 było 250 takich przypadków dotyczących zadłużenia zewnętrznego i 68 – długu publicznego”. Aktualnie taka możliwość jest rozpatrywana jako realny scenariusz dalszego zadłużania się krajów, które do niedawna były wierzycielami. Paradoks współczesności polega na tym, że do niedawna biedne kraje finansują swoimi oszczędnościami funkcjonowanie krajów najpotężniejszych. Można całkiem zasadnie postawić hipotezę, że potężna i bogata cywilizacja Zachodu w coraz większym stopniu swoje trwanie uzależnia od długu, który umożliwia jej pozostała część świata. Współcześni zamożni dłużnicy nie potrafią zwiększyć wpływów budżetowych w tym samym tempie, w jakim rosną wydatki. Z czasem udział obsługi zadłużenia w budżecie osiąga poziom, którego państwa nie mogą udźwignąć. Nikt nie wie, kiedy stopy procentowe pójdą w górę i obsługa zadłużenia na nowym, znacznie wyższym poziomie stanie się niemożliwa. Wybuch kryzysu zadłużenia zależy także od wielu innych czynników: od sytuacji na rynku długu, zaufania pożyczkodawców, zdolności danego kraju do wywiązywania się ze zobowiązań, tendencji demograficznych, stanu aktywów, możliwości wyznaczenia i ściągnięcia kolejnego podatku a także poczynienia oszczędności. W tej ostatniej kwestii, tzn. niezbędnych oszczędności, ważną tezę przedstawia J. Attali – „byłoby jednak rzeczą skandaliczną, gdybyśmy ograniczali programy socjalne, aby finansować brak ostrożności bankierów”. Prawdziwe jest także jego stwierdzenie, że w dziedzinie długu publicznego, „bardziej niż w jakiekolwiek innej, ekonomia jest tylko nauką polityczną. Bardziej polityczną niż naukową”. W tym miejscu dochodzimy do relacji państwo – rynki finansowe zdolne do zabezpieczenia potrzeb płynności budżetowych dłużników. Przy czym enigmatyczne, rozmazane w swojej decyzyjnej tożsamości „rynki” niewiele znaczą wobec konkretnych wierzycieli – pożyczkodawców, zarówno aktualnych, jak i potencjalnych. Pomimo potężnych możliwości wpływowych ogniw epoki globalizacji, jakimi są współczesne korporacje gospodarcze i finansowe, rynkowe uruchomienie bardziej znaczącej części istniejących obligacji dłużnych może uruchomić zjawiska o trudnych do przewidzenia konsekwencjach. Oczywiście, istnieje szansa na zmianę konfiguracji sił na podstawie wielostronnych uzgodnień i kompromisów, ale równie prawdopodobny jest inny scenariusz. Może się zdarzyć niekontrolowany zbieg wydarzeń czy okoliczności dramatycznie przyśpieszający tok wydarzeń. Reakcje w skomplikowanym świecie o bardzo wysokim poziomie złożoności i wrażliwości na wydarzenia niespodziewane mogą być nieadekwatne bądź spóźnione. W efekcie dotychczas umiarkowane tempo oddawania pola przez cywilizację Zachodu może ulec gwałtownemu przyśpieszeniu i zaistnieniu sytuacji radykalnie zmieniającej dotychczasowy, globalny stan rzeczy. „Po raz kolejny, jak często w historii, nowy przybysz – tutaj, Azja – udostępnia oszczędności, których nie wykorzystuje u siebie i częściowo pożycza schyłkowemu mocarstwu – Zachodowi. Ten zaś posługuje się nimi, by utrzymać swój tryb życia, a nie po to, by przygotować swoją przyszłość”.
Ekonomia zahacza o politykę. Dług publiczny to także sfera debaty politycznej. Kwestia nadmiernego zadłużenia to najważniejszy temat debaty publicznej. To musi być podstawowa troska obywateli. Jakie miejsce przypada temu co wspólne w społeczeństwach o utrwalonych wartościach w zakresie wolności indywidualnej. „Wówczas w pierwszej kolejności przede wszystkim do wyborców będzie należało, aby przywileju suwerennej władzy nie zostawić w rękach tych, którzy myślą i działają tak, jakby nigdy nie musieli odpowiadać przed przyszłymi pokoleniami za swe poczynania”. Ten cytat to właściwa rekomendacja przed różnymi wyborami. W państwach i społeczeństwach, którym przyszłość leży na sercu, a polityczną pospolitość w rodzaju zawołania „po nas choćby potop” uznają za najgorsze oszustwo.
Cytaty za: Jacques Attali: Zachód. 10 lat przed totalnym bankructwem?
Leave a Reply