Słownikowo – chaos, brak ładu, porządku. Dla wyznawców anarchizmu – możliwość wyzwolenia. Jako stan chaosu „rozbudza umysł, uruchamia energię i inicjatywę społeczną”/Godwin/. W tradycji myśli społecznej funkcjonuje w wielu postaciach i odsłonach. Cechą wspólną jest odrzucenie władzy scentralizowanej. Politycznej i gospodarczej. Najważniejsza idea i jednocześnie kierunek działania – wyzwolenie, odrzucenie sytuacji, w której ludzie pozbawieni są wolności. W sensie jednostkowym bądź społecznym, w zależności od wyznawanej wersji.
Wśród najważniejszych cech konstytutywnych anarchizmu wyróżniamy negację zasady władzy, która ogranicza wolność i równość, rozumiane absolutystycznie. Władza uciska, niewoli i ogranicza życie ludzi, demoralizuje i unicestwia zarówno rządzących, jak i rządzonych. Tłumiona jest natura ludzka, jej wolność i autonomiczność. Anarchia ma temu zapobiec. Stanowi porządek społeczny eliminujący przymus polityczny. Jest to pozytywny, autentyczny stan rzeczywistości, do którego należy dążyć i go zrealizować. Swobodne stowarzyszenie to jedynie słuszna i możliwa forma istnienia społeczeństwa opartego na zasadach zgodnych z kanonem anarchizmu. Dobrowolna umowa skutecznie zastąpi przymus państwa i wprowadzi ekwiwalentność w relacjach międzyludzkich /Proudhon/. Wybory powszechne to fikcja, a znana z dotychczasowej praktyki władza polityczna – to przejaw despotyzmu. Tylko odrzucając ten zniewalający bagaż można osiągnąć poziom bezinteresownej, ogólnoludzkiej życzliwości i sympatii, warunku siły moralnej i wewnętrznego szczęścia człowieka /Kropotkin/.
Państwo i prawo sprzeczne są z naturą człowieka i prawem natury. Są to sztuczne instytucje przemocy ograniczające wolność jednostki. Każde państwo kierowane jest przez mniejszość, odgórnie, w imieniu mas, jakoby lepiej rozumiejącej rzeczywiste interesy ludu niż sam lud. Sprawowanie władzy psuje nawet najlepszych ludzi. Sprawując władzę pogardzają masami i przeceniają własne wartości /Bakunin/.
Społeczeństwo bezpaństwowe jawi się anarchistom jako naturalne środowisko egzystencji jednostek ludzkich. Zamiast więzi społecznych wymuszanych przez państwo – więzi oparte na obyczajach, tradycji, solidarności. Istnieje bardzo wiele odmian anarchizmu. Wspólna jest krytyka dotychczasowego rozumienia władzy politycznej, państwa i prawa. Zróżnicowana oferta w sensie odmiennych wersji anarchizmu wynika z różnych potrzeb, miejsca i czasu ich pojawiania się. Bywa, że z zupełnie innych powodów aniżeli budowanie „społeczeństwa anarchistycznego” poszczególne idee, koncepcje i wartości przywoływane są w sytuacjach konfliktów społecznych, dynamicznych sytuacji politycznych czy rewolucji. Jak się okazuje, wybiórczo traktowany zestaw myśli i wartości przynależnych doktrynie anarchistycznej bywa przydatny także w czasach współczesnych.
Leave a Reply